Danışmanlık sektöründe çalışmalar yapan arkadaşım geçenlerde başından geçen bir olayı anlattı. Büyük ölçekli olarak değerlendirilebilecek bir üretim firmasının üst düzey bir yöneticisi, çalışanların motivasyonlarının çok düşük, bunun yanı sıra verimlilik, kalite ve maliyet göstergelerinin tatmin edici olmanın çok gerisinde olduğunu ifade ederek kendisinden genel yapıyı gözden geçirmesi, potansiyel iyileştirme noktalarının tespiti konusunda destek istemiş. Ziyaretin henüz başında, girişteki sohbet esnasında, bahsi geçen üst düzey yönetici sorunların henüz tanımlamasını tam olarak yapmadan çözüm önerilerini dillendirmeye başlamış. İlk ve en önemli çözüm olarak fabrikalarının arka bahçelerinde bir “barbekü partisi” yapmayı düşündüklerini belirtip, danışman arkadaşımıza fikrini sormuş. Danışman arkadaşımızda o ana kadar işletmeye ilişkin henüz bir bilgi ve izlenime sahip olmadığı için, bu tip organizasyonların birlikteliği ve paylaşımı artırmak için faydalı olduğu, aynı zamanda verimlilik üzerinde de olumlu etkilerinin olabileceğine dair bir yorumda bulunmuş.

Çaylar içildikten sonra üretim sahasını dolaşma zamanına gelmiş. Üretim sahasının yerleşimi (herhangi bir akışı takip edemiyorsunuz), fiziksel şartları (bozuk zemin, havalandırma sisteminin zayıflığı, yüksek gürültü, yüksek sıcaklık, sahipsiz kalmış panolar, vb.) makinaların ve hatların yerleşimi (tehlikeli bir biçimde birbirine yakın, emniyet tedbirleri yeterli derecede alınmamış, koruyucu ekipman kullanımı çok az), ara stokların durumu (operatörün üstüne düşmesine ramak kalan ara ürünler) derken masa başında konuşma kısmına geçilmiş. Masa başındaki toplantıya Üretim, İK, Planlama, Bakım, Satın alma derken tüm gruplar katılmış. Danışman arkadaşımız firma yetkililerine hangi sorunları yaşadıklarını sorduğunda, ilk 1 saat boyunca en büyük problemlerinin çalışanların (mavi yaka) habersiz devamsızlıklar, mesaiye kalma isteksizlikleri, işe geç gelme olduğunu, bundan dolayı çok ciddi bir verim kaybına uğradıklarını dinlemiş. 1 saatin sonunda arkadaşımız çalışma saatlerini, ne kadar mesai yaptıklarını, Pazar günleri çalışma olup olmadığı konularında bilgi almak istediğinde ise aldığı cevaplar oldukça çarpıcıymış: 3 vardiya çalışma düzeni, bazen 10 hafta üst üste gerçekleşen Pazar mesaileri, sürekli ana firmadan blokaj yendiği ve onların vardiyalarının hep 1 vardiya gerisinde kaldıkları için mesaileri planlayamadıkları (açıklaması şu ki; Pazar günü mesai olacağının cumartesi akşamından haber verilmesi, yıllık izine ayrılacak bir kişinin 10 günlük iznine çıkamayacağını otobüs biletlerini aldıktan sonra, izninden 1 gün önce öğrenmesi gibi) bilgilerini edinmiş. Şimdi kısaca İşletmenin üst yönetiminin bakış açısından durumu özetleyelim isterseniz:

Sorun: Verimsizlik, düşük kalite ve yüksek maliyetli üretim

Çalışma şekli: Vardiyalı ve mesaili

Ana neden: Çalışan motivasyonunda düşüklük nedeniyle devamsızlıklar, işten ayrılmalar

Çözüm: Çalışan motivasyonunu yükseltmek için arka bahçede barbekü partisi

Diyeceksiniz ki, “Firma danışman çağırmış durumu tespit etsin diye, niye eleştiriyorsun ki, çözüm arıyorlar işte. Onların aklına gelen ilk çözüm buymuş”. Kusura bakmayın, bu konuda size katılamayacağım. Bir yere kadar size hak vermekle birlikte, mevcut durumun (fabrika düzeni, çalışma şartları, çalışma saatleri, belirsizlik vb.) böyle olduğu bir ortamda (ki eminim arkadaşımın aktarmadığı pek çok nokta daha vardır) bana akla gelen ilk çözüm olarak “Arka Bahçede Barbekü partisinin” sunulması farkındalığın ne kadar düşük olduğunu gösteriyor.

Verimsizliğin nedenlerini insana yüklemek en kolayı. Ancak, verimsizlik sadece bir sonuç göstergesidir. Bunu yaratan sorunların kök nedenleri bulunmadıkça, bunların iyileştirmeleri konusunda adım atılmadıkça, ama her şeyden önemlisi “işletme körlüğü” bahanesinin ardına sığınıp, bütün çareyi “danışman gelsin, söylesin, yapalım” duygusundan kurtulmadıkça, işletmelerimizin sesi “bangır bangır olmadan” sesini dinlemedikçe, değil arka bahçede barbekü partisi, Haymana Ovası kadar bir ateş yakıp üstünde yüzlerce kuzu çevirsen olmaz bu iş.